چند سالی هست ایرانی‌ها با مفهوم تازه‌ای در حوزه مالیاتی آشنا شده‌اند که تبعات آن تمامی صنوف و مشتریان آن را در برگرفته است. مفهومی به نام ارزش‌افزوده که بر قیمت کالا اضافه می‌شود و از مشتریان گرفته می‌شود.
وایمکس نیوز - این مفهوم جدا از مناقشاتی که در سطح مردم دارد برای صنوف هم موجبات آن شده است که در مواجه با مشتری ملاحظاتی را داشته باشند. هم آنکه مشتری‌ها قدری با آن هنوز غریبه‌اند و نسبت به آن آگاهی حداقلی دارند و هم اصناف از توضیح آن و روند آن کم‌اطلاع می‌نمایند.
بخصوص در بازار الکترونیک و کالاهای دیجیتالی این مشکل دوچندان است. زیرا میزان سود دریافتی بر این کالاها با میزان ارزش‌افزوده‌ای که بدان افزوده‌شده است برابری می‌کند. یعنی هفت تا ده درصد حاشیه سود کالا دارد و حال‌آنکه ارزش‌افزوده آن نیز همین حدود است. این مطلب و چالش این روز بازار بهانه‌ای شد تا به سراغ معاون مالیات بر ارزش‌افزوده سازمان امور مالیاتی کشور، آقای دکتر علیرضا طاری بخش برویم و سؤالاتی پیرامون این موضوع هرچند کوتاه به دلیل مشغله‌های فراوان این روزهای ایشان، بپرسیم.
- مالیات بر ارزش‌افزوده بر چه اساسی تعیین می‌گردد و لزوم به وجود آمدن این بحث در کشور چه بوده است. اگر بخواهم روشن‌تر بپرسم این است که چرا مالیات بر ارزش‌افزوده باید گرفته شود؟ مبنای این کار و ریشه ماهوی آن چیست؟
مالیات بر ارزش‌افزوده نوعی مالیات بر مصرف است که در فرآیند حلقه‌های زنجیره ارزش‌افزوده و متناسب با ایجاد ارزش‌افزوده هر حلقه محاسبه و وصول می‌شود و در حال حاضر در حدود 160 کشور دنیا اجرایی گردیده است. در اغلب کشورهای دنیا بار مالیاتی، از مالیات بر درآمد که شامل تولید و تجارت و خدمات است به سمت مالیات بر مصرف میل نموده است.
یعنی با ایجاد مالیات بر مصرف و تأمین منابع دولت‌ها از این منبع، فشار مالیاتی بر تولید و امثالهم کاهش‌یافته است. لذا به دلیل کاهش فشار مالیات بر درآمد و افزایش انگیزه سرمایه‌گذاری و سریع‌الوصول بودن آن از زمان مصرف، قابلیت تحقق و وصول آن حتی در دوران رکود، افزایش آن متناسب با تورم و چندین ویژگی دیگر باعث گردیده است اکثر کشورها بخش عمده درآمد خود را از محل مالیات بر ارزش‌افزوده تأمین نمایند.
باید به این نکته توجه داشت که در ایران منابع وصولی مالیات بر ارزش‌افزوده در تأمین هزینه‌های طرح‌های عمرانی دولت، هزینه دارو و درمان و بهداشت آحاد جامعه و مصرف عوارض سهم شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در عمران و آبادی شهرها و دهیاری‌های، نیز مصرف می‌گردد که موارد مذکور دلایل توجیهی قوی و قابل قبولی برای ایجاد این نوع مالیات و اجرایی شدن قانون مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران می‌باشند. - نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده اکنون چقدر تصویب و نهایی شد و در سال جاری به چه نحوی خواهد بود. آیا این نرخ نسبت سال‌های پیش از خود افزایش را داشته است؟
طاری بخش: نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده کالا و خدمات عمومی در سال 1394 برای کلیه کالاها 9 درصد تصویب شد. این نرخ شامل 6 درصد مالیات و 3 درصد عوارض است که مؤدیان مشمول نظام مالیات بر ارزش‌افزوده می‌باید از ابتدای سال 1394، در کلیه مبادلات اقتصادی فی‌مابین (عرضه کالا و ارائه خدمات عمومی)، 9 درصد مالیات و عوارض را در صورتحساب‌های صادره اعمال و از خریداران اخذ می‌کنند.
مطابق تبصره 2 ماده 117 قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران و همچنین بر اساس ماده 37 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) مصوب چهارم اسفندماه سال 1393، نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده کالا و خدمات عمومی در سال 1394 از هشت درصد به 9 درصد افزایش‌یافته است. - آیا در تعیین مالیات بر ارزش‌افزوده میان کالاها و تولیدات و محصولات مختلفی که در بازار عرضه می‌شود تفاوت‌های هست یا خیر؟ این‌طور که مشاهده می‌شود نیست؟ و آیا این نمی‌تواند محل اشکال باشد؟
طاری بخش: ازنظر نرخ مالیاتی، برای همه کالاها در ایران به‌استثنای فرآورده‌های نفتی و سیگار، نرخ یکسان وضع می‌شود. البته بعضی از کالاها نظیر محصولات کشاورزی، دام و طیور زنده، کالاهای سبد مصرفی خانوار مثل نان، گوشت، روغن، دارو، پنیر، قند، شکر، برنج، حبوبات، سویا، شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان، کتاب و مطبوعات، انواع دارو و لوازم مصرفی درمانی، خدمات آموزشی و پژوهشی، خدمات حمل‌ونقل عمومی و خدمات بانکی و … به‌موجب ماده (12) قانون مالیات بر ارزش‌افزوده با رویکرد عدم قابلیت اجرای قانون در بعضی از نقاط (روستاهای دورافتاده) و یا بعضی از افراد مانند کشاورزان و یا برقراری عدالت و کمک به اقشار آسیب‌پذیر و سایر ملاحظات از مالیات معاف هستند. و در سایر کالاها و خدمات تفاوتی وجود ندارد و با نرخ یکسان مشمول مالیات هستند. - در بازار فناوری اطلاعات و دیجیتال به دلیل اینکه حاشیه سود بسیار پایین‌تر از بازارهای دیگر است، یعنی سود قطعات و اجناس و خدمات این حوزه زیر ده درصد است، به نظر می‌آید تعیین نه درصد و گرفتن این مقدار خارج از عدالت مالیات و توجه کردن به مبناهای دریافتی و محاسبات سودی این حوزه است؟ نمی‌شود ارزش‌افزوده بدون ملاحظه حاشیه سود آن کالا لحاظ شود؟
طاری بخش: در مالیات بر ارزش‌افزوده برعکس مالیات‌های مستقیم سود و زیان تأثیری در تعیین مالیات ندارد زیرا مالیات، بر مبنای فروش کالا و خدمات محاسبه و اعمال می‌شود چه حاصل فروش و درآمد منجر به سود شود یا زیان.
ضمن اینکه باید به این نکته توجه داشت که مالیات بر ارزش‌افزوده را خریدار و بر اساس قیمت کالا پرداخت می‌نماید. لذا حاشیه سود کالا تأثیری در تعیین نرخ مالیات نخواهد داشت. لذا اعمال نرخ خاص برای خدمات فناوری و دیجیتال فاقد توجیه حقوقی و اقتصادی است. - آیا برای آینده، این سیاست‌های تغییر خواهند کرد و روند به سمت دیگر خواهد رفت یا وضعیت مالیات بر ارزش‌افزوده به‌گونه‌ای خواهد بود که متناسب با سازوکارهای هر بازار تعیین گردد یا اینکه این یکسان نگری در تعیین ارزش‌افزوده ادامه خواهد داشت؟
طاری بخش: همانند سایر کشورهای دنیا در آینده هم به‌طورکلی تک‌نرخی به قانون حاکم خواهد بود و در موارد بسیار خاص همانند قانون فعلی چند نرخی محدود اعمال خواهد شد. زیرا چند نرخی در قانون مالیات بر ارزش‌افزوده، سردرگمی مؤدیان و مأموران مالیاتی را در محاسبه مالیات بر ارزش‌افزوده به دنبال خواهد داشت و در بعضی موارد موجب افزایش اشتباه در محاسبات شده و معاذیر اجرایی بسیاری را در پی خواهد داشت. لذا در اکثر کشورهای دنیا از نرخ یکسان استفاده‌شده است. ضمن اینکه بسیاری از کشورها قائل به معافیت بخش عمده کالاها نظیر ایران نیستند ولی در کشور ما به لحاظ ضرورت رعایت عدالت مالیاتی و رعایت حال اقشار آسیب‌پذیر کلیه کالاهای کشاورزی و دام و طیور و کالاهای سبد مصرفی خانوار از مالیات معاف گردیده است. - سؤالی را که اصناف دارند این است که روند اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده صحیح نبوده و می‌تواند راهکارهای بهتری برای دریافت این‌گونه مالیات‌ها مصوب شود و روش‌های نیز در این حوزه حتی پیشنهادشده است. مثلاً در مبدأ یا در مبادی ورودی یا به شکل‌های دیگر و منسجم‌تر تا این روند به این شکل و تا این اندازه فراگیر صورت نگیرد؟
طاری بخش: روند دریافت مالیات بر ارزش‌افزوده طبق مقررات و موازین قانونی انجام می‌شود و تلاش شده که قانون به‌طور دقیق اجرایی شود مبانی تئوریک این قانون در ایران همانند سایر کشورهای دنیا بر پایه مصرف و بنا بر اصل مقصد است و با سازوکار تدوین‌شده قانون نحوه دریافت مالیات دقیقاً با تعریف اقتصادی ارزش‌افزوده در زنجیره تولید، توزیع و خرده‌فروشی منطبق است.
اگر تصور این است که مالیات بر ارزش‌افزوده باید از یکی از مبادی ورودی کالا اخذ شود، اشتباه است.
این امر برای سازمان امور مالیاتی نامفهوم است و مشخص نیست که منظور این است که تمام گمرکات در یک نقطه جمع و کالاهای مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده از آن مبدأ وارد کشور شود و یا اینکه مالیات بر ارزش‌افزوده در یک مرحله وصول گردد که البته مورد نخست با قوانین امور گمرکی منافات دارد و دیگری نیز با مبانی تئوریک ارزش‌افزوده و سازوکار طراحی‌شده آن مغایر است و اگر به فرض چنین اتفاقی بیفتد اسم این نوع مالیات دیگر مالیات بر ارزش‌افزوده نیست. اگر هم منظور مالیات بر فروش باشد که این نوع مالیات در ایران و سایر کشورهای دنیا تقریباً از چندین سال قبل منسوخ‌شده است.
منبع : دیده بان فناوری